Asbest

Asbest is tot eind vorige eeuw veelvuldig toegepast in allerlei toepassingsgebieden en bezit een aantal goede eigenschappen: het is sterk, slijtvast, bestand tegen basen en zuren en hoge temperaturen en bovendien was het goedkoop. In Nederland zijn nog veel toegepaste soorten te vinden waaronder wit (chrysotiel), blauw (crocidoliet) en bruin asbest (amosiet). Later werd algemeen bekend dat asbest grote risico’s voor de gezondheid met zich mee kan brengen. Hierbij geldt dat witte asbest als minst gevaarlijk wordt beschouwd en blauwe asbest het meest gevaarlijk, gevolgd door bruine asbest.

Wat is asbest?

Asbest is een verzamelnaam voor een aantal in de natuur voorkomende mineralen (silicaten), die zijn opgebouwd uit fijne, microscopisch kleine vezels. Deze kunnen zo fijn zijn dat zij niet met het blote oog waar te nemen zijn. Het is een natuurlijk product. Het is een delfstof die wordt gewonnen in onder andere Zuid-Amerika, Rusland en Canada. Er bestaan verschillende soorten asbestmineralen. Alleen aan de kleur van het ruwe asbest kan men zien tot welke soort het behoort. Wanneer het materiaal verwerkt is, kan dat niet meer. Alleen laboratoriumanalyse kan dan nog uitsluitsel geven. Vaak zijn in één product twee of drie verschillende soorten asbest aanwezig. Asbestvezels zijn onder te verdelen in:

Spiraalvormig of serpetijnachtig

• Chrysotiel (wit)

Recht of Amfiboolachtig

• crocidoliet (blauw)
• amosiet (bruin)
• anthophylliet (geel)
• tremoliet (grijs)
• actinoliet (groen)

Wat is het gezondheidsrisico?

Uit onderzoeken blijkt dat (langdurige) blootstelling aan asbest ernstige gevolgen voor de gezondheid met zich mee brengt. Asbestvezels kunnen wanneer ze worden ingeademd, longkanker, longvlies- en buikvlieskanker (mesotheliomen) en stoflongen (asbestose) veroorzaken. Vanwege de duurzaamheid van ingeademde asbestvezels in de longen kunnen deze symptomen soms pas na tientallen jaren zich openbaren.

Toepassingen in Nederland

De verwerking van asbest kan worden ingedeeld in twee soorten : hechtgebonden en niet-hechtgebonden asbest. Hechtgebonden materialen bevatten veel cement, lijm of kunststof (bindmiddel) waardoor de asbestvezels zijn verankerd in het materiaal. De kans op het vrijkomen van asbestvezels in de lucht is hierdoor heel klein. Als deze materialen niet mechanisch worden bewerkt en blijven zitten, is het risico op inademing van de vezels dus erg klein. Niet-hechtgebonden asbest is zacht en brokkelt makkelijk af. Hierdoor kunnen na verloop van tijd spontaan asbestvezels vrijkomen, bijvoorbeeld door aanraking, trillingen en andere niet-mechanische bewerkingen. In de loop der tijd vindt door diverse invloeden aantasting van het bindmiddel plaats. Soms vergaat het bindmiddel helemaal.

Asbest is vooral na 1950 veelvuldig in Nederland toegepast, onder meer in fabrieken, woningen en schepen. Veelvoorkomende toepassingsgebieden zijn:

• asbestcement (golfplaten, bouwmateriaal, waterleiding)
• asbesttextiel (brandweerpakken, gordijnen)
• asbestpapier/karton (vloerbedekking, plaatmateriaal)
• asbest-remvoeringen (auto, vrachtwagen, bus, trein)
• asbestisolatie (ovens, ketels, leidingen, schepen)
• asbesthoudende pakkingen (industrie, verwarming)

Een schatting van alle toepassingsgebieden waarin het materiaal is verwerkt loopt op tot ca. 3500 producten!

Wetgeving?

Vanaf 1977 is er beroepsmatig een verbod gekomen op het toepassen van spuitasbest en sinds 1 juli 1993 is het verboden om asbest te bewerken, te verwerken of in voorraad te houden. Bij het slopen, verbouwen en onderhouden van gebouwen die voor 1 juli 1993 gebouwd zijn, bestaat dus de kans op blootstelling. Sinds 2005 is het gebruik van alle soorten verboden in de Europese Unie (EU). Vanaf 1 november 2013 is de NEN 2990:2012 de verplichte norm om mee te werken, maar de normelementen met betrekking tot Hoog-Risicosaneringen voor wat betreft metingen middels Elektronenmicroscopie treden pas op een later moment in werking.

Asbestsanering

Zodra asbest is aangetroffen, moet het werk worden stilgelegd. De werkplek moet afgezet worden en een daartoe gecertificeerd bedrijf moet een asbest-inventarisatie uitvoeren. Dit bedrijf bepaalt de risico-klasse van de sanering. Op grond van het uitgebreide saneringsplan dat wordt opgesteld, voert dan (vaak) een gecertificeerd saneringsbedrijf de sanering uit.

Voor de start van het werk dient dit bij de Inspectie SZW aangemeld te zijn. Op het werk uit risicoklasse 2 en 3 wordt toezicht gehouden door een deskundige toezichthouder asbest. Ook alle saneerders dienen gecertificeerd te zijn.Na afloop van de sanering dient een daartoe bevoegd bedrijf een vrijgave-meting uit te voeren. Afhankelijk van de resultaten van deze meting wordt besloten of de locatie wordt vrijgegeven.